AW Focus : Art nouveau-pareltje bij Mechelse nonnen
De wintertuin van Mechelse ursulinenzusters - België's best bewaarde art nouveau-geheimAW focust op regio Mechelen. We zoomen nog meer in en landen enkele kilometers noordwaarts van de stad der Maneblussers, in het onooglijke Onze-Lieve-Vrouw-Waver. Dit rustige dorpje ligt pal in één van België’s voortvarendste tuinbouwregio’s die zowat de ‘groentehof’ van Mechelen is. Onopvallend op eerste zicht, maar niet alles is wat het lijkt. Want art nouveau-fans wereldwijd, van de Verenigde Staten over Rusland tot Japan vinden de weg naar de Wintertuin van de zusters-ursulinen.
Totale verrassing. Dit verwacht je nooit op het Vlaamse platteland. Een feeërieke wintertuin uit 1900 met kleurrijke glas-in-loodkoepel in art nouveau en dat in een voormalig katholiek meisjespensionaat. Het indrukwekkende school- en kloostercomplex van de zusters Ursulinen had een internationale uitstraling, wat prachtig tot uiting komt in de schitterende architectuur.
De goede bereikbaarheid, de gezonde landelijke ligging, de mooi verzorgde gebouwen op een domein van circa 10 hectaren en een modern en degelijk onderwijsaanbod maakten het instituut tot over onze grenzen bekend. Dochters uit de gegoede burgerij kwamen er vanuit binnen- en buitenland terecht in een architecturale omgeving die bij hun sociale klasse paste. De ideeën van de internationale beweging rond ‘l’Art à l’école’ kregen daarbij een haast perfecte vertaling.
Je stapt een andere wereld binnen. Namen als Empiregang, Alpenzaal, La Fontaine-refter, Pianogalerij en Eretrap spreken tot de verbeelding. De glaskoepel is echt wel subliem. Het glas-in-lood van de koepel lijkt wel van Tiffany en het beeldt de Morgen, Dag en Avond uit, een populair thema in de art nouveau. Je ontdekt zowel fauna als flora in het glaswerk. Trouwens, in de Wintertuin zelf groeien varens, planten en bloemen.
Opvallend dat de orde bij de bouw van de wintertuin van het Ursulinen-instituut voor de voor zijn tijd avant-garde art nouveaustijl werd gekozen en niet voor de in katholieke middens gewaardeerde neogotiek, of voor een veel neutralere stijl. Dit bewijst dat de ursulinen helemaal niet wereldvreemd waren en dus op de hoogte van stijlen en tendensen uit de kunstwereld.
Toch blijft er één groot mysterie. De naam van de architect van al dit moois is nooit vrijgegeven. Wie weet was het genie achter de wintertuin een zuster die voor het toetreden een succesvol vrouwelijk architect was en zich dus als religieuze niet meer mocht uiten? Wellicht een bewust bewaard geheim die de ursulinen generatie op generatie zullen doorgeven. Treffend ‘conservatief’ contrast is dit dan weer met het modernisme van deze wintertuin.
Niet te missen: de Wintertuin is opengesteld tijdens Vlaanderen’s Open monumentendag op 17 september.