#Portret

Het verhaal achter de ‘Eames Plastic Side Chair’


Geplaatst op  
Het verhaal achter de ‘Eames Plastic Side Chair’ ©

Charles en Ray Eames ontwierpen meubels voor het grote publiek. Met de ‘Eames Plastic Side Chair’ werd hun droom waarheid. Maar is dat een goede evolutie?

Het is als met zwangere vrouwen: eens je erop let, zie je ze overal. De “Eames Plastic Side Chair” uitgegeven door Vitra is een oude bekende die blijft opduiken in eindeloos veel interieurmagazines en -blogs. Veel kans dat jij erop zit, of dat je minstens iemand kent die de stoel (of helaas een kopie ervan) in huis heeft. De Eames-collectie is ook effectief een bestseller van Vitra Home, horen we bij Vitra. Het lijkt wel of iedereen, niet alleen de designadept en architect, valt voor het werk van Charles en Ray Eames. Hoe komt dat toch? Een gesprek met designdocente Hilde Bouchez leert dat er meerdere factoren zijn die hun populariteit verklaren. Voor haar doctoraat aan de K.U.Leuven bestudeerde ze hoe high design in Vlaanderen van 1980 tot 2010 evolueerde, en onderzocht ze de dynamiek tussen producent, media en consument.

Media maken hype
Om het huidige succes van Eames te begrijpen moeten we kijken naar de producent Vitra en ja, ook naar de media. “Vitra is een fabrikant van kantoormeubelen, maar profileert zich als producent van hoge cultuur. De fabrikant bouwde zelfs een museum (het Vitra Design Museum in Weil am Rhein, nvdr)”, vertelt Hilde Bouchez. “Als je vandaag aan iemand vraagt wat Vitra is, denken velen in de eerste plaats aan dat designmuseum.” Vitra kocht de Europese productierechten van Eames van het Amerikaanse Herman Miller en bracht de ontwerpen in de jaren 90 op de markt. “Vanaf 1996 werden ze heel sterk gepromoot. Voordien had nauwelijks iemand ervan gehoord. Vitra werd toen erg gehypet door de media. Magazines brachten feilloos het verhaal van Vitra over. Als journalist was je zeker dat het om hoge cultuur ging als je over Vitra schreef. De opvatting was: als Vitra zijn stukken in een museum plaatst, zal het wel hoge cultuur zijn. Op die manier kregen hun heruitgaves een andere status toegeschreven dan bijvoorbeeld die bij B&B Italia.”

Naamsbekendheid
Vanaf 2004 werkte Vitra specifiek aan een grotere naamsbekendheid bij het grote publiek en bracht het designiconen van de 20ste eeuw onder in The Vitra Home Collection. Het merk hanteert een 360°-strategie en wil iedere Belg bereiken. Door  productplacement in tv-decors, door leefbare interieurs te presenteren op een gelijkaardige manier als Ikea, door foto’s te gebruiken van de bekende fotograaf Jurgen Teller die de man op de straat aanspreken maar die de elite als ‘hoge cultuur’ kan herkennen, door Charles en Ray Eames op te hemelen, door de eerste designfilms te maken … Het resultaat: iedereen heeft wel al eens een meubel van Eames gezien. “De ontwerpen van Eames zijn sterk, maar het lijkt alsof niemand nog weet waarom dat goed design is”, stelt Hilde Bouchez vast. “Veel mensen kopen het gewoon omdat het in is, de intrinsieke waarde wordt niet mee doorgegeven.”

Vernieuwend
Het succes louter op slimme marketing steken zou de ontwerpen van Eames oneer aandoen. Wie wat achtergrondkennis heeft, weet: dit duo was vernieuwend en voor op zijn tijd. Charles en Ray Eames gebruikten nieuwe materialen en technieken net opdat hun meubilair betaalbaar zou zijn en dus bereikbaar voor veel mensen. De ‘Plastic Side Chair’ bijvoorbeeld was in 1950 de eerste industrieel geproduceerde kunststof stoel. “Het was gewoon een ordinaire plastic stoel en dat wilden ze ook”, vertelt Hilde Bouchez. “Charles en Ray zijn bewust niet met Knoll in zee gegaan omdat ze het merk toen te elitair vonden. Ze wilden dat zo veel mogelijk mensen hun stoel konden gebruiken.”

Het koppel: creatief maar niet perfect

Architefbeeld het koppel Charles & Ray Eames. © Eames Foundation
© Eames Foundation

De Eames’ waren ook bijzonder omdat hun manier van denken en communicatie perfect in de tijdsgeest van vandaag past. Hilde Bouchez: “Ze keken met een multiple eye naar de wereld, met het oog van de marketing van nu. Als een van de eersten documenteerden ze hun eigen leven en legden ze het vast op foto en film. Die beelden, Charles en Ray als het gelukkige, creatieve koppel, laat Vitra graag op de meubels afstralen. We willen ons associëren met die twee. De showroominterieurs die het in de jaren 90 tot 2000 zo goed deden, daar stond Eames ver van af. Vitra heeft die boodschap erg goed opgepikt. De do-it-yourself-aanpak en de mix ‘n match die het koppel Eames uitstraalde, spreken aan en hebben de consument zelf veel creatiever gemaakt.” De bohemien levensstijl van Charles en Ray Eames wordt doorgaans weergegeven als een voorbeeldig sprookje, maar de documentaire Charles & Ray Eames: The Architect and the Painter toont een realistischer beeld. Het koppel was geniaal, maar ook heel menselijk (lees: heus niet zo perfect). Zo heeft het geen haar gescheeld of Charles had Ray verlaten voor zijn minnares.

Een Eames als Statussymbool
Een neveneffect van de Eames-rage is het trickle-down-effect dat zich voorlopig nog traag doorzet. Want, als zo veel mensen een Eames-stoel kopen, wil jij er dan nog wel een? Wie zich echt wil onderscheiden, koopt de originele vintagestukken of de variant in een nieuwe kleur of gelimiteerde uitvoering. Dat laatste trucje werkt: elk nieuwe kleur zwengelt de verkoop bij Vitra ook effectief aan. “Eigenlijk zijn we allemaal blasé”, stelt Hilde Bouchez. “We koppelen onze identiteit aan wat we kopen in plaats van aan wat we zijn, doen of gestudeerd hebben. I shop therefore I am. Het draait om tonen dat je goede smaak hebt.” Design is erg toegankelijk en een handige manier om je te positioneren. “Kunst is te complex en te duur, maar een designstoel van Eames is al een stuk haalbaarder. Design wordt op die manier iets waarmee je je (culturele) status kunt opkrikken en draait niet meer om het leven beter maken. Het modernisme en de Bauhausstroming draaiden om design met een sociale rol. Het is tragisch dat net de meubelen uit die tijdsperiode de nieuwe statussymbolen zijn geworden.”

Design: niet meer dan laklaagje
Intussen lijkt het of de designwereld stilstaat. Heel veel merken en ketens pakken uit met heruitgaves of op iconen geïnspireerde meubels. “Het gaat te veel over stijl”, vindt Hilde Bouchez. “En dat is een gevaar. Niemand ziet de context, mensen kopen kopies zonder te beseffen dat ze een kopie kopen, ze kopen een stijl. Dat brengt het designveld in crisis. Je moet bijna enkel in die vormentaal ontwerpen. Neem het populaire merk Hay, zij herdenken meubels, maar zijn eigenlijk niet vernieuwend. Zelfs Vitra doet mee met de stoel ‘Jill’ van Alfredo Häberli die is opgevat als een eerbetoon aan Eames. Design is vandaag al te vaak een laagje nagellak erbovenop. We moeten terug naar de werkelijke meerwaarde van een product. Er wordt niet meer gewerkt vanuit een nood. Het design van de toekomst moet gaan over doing in plaats van shopping. Het hele systeem moet veranderen.”

De 'Eames Plastic Side Chair' uitgegeven door Vitra. ©Vitra

De ‘Eames Plastic Side Chair’ uitgegeven door Vitra. ©Vitra

Dit artikel verscheen eerder in Actief Wonen. In  het magazine vind je regelmatig artikels waarin we dieper op een fenomeen ingaan.